عدم تعیین وقت ملاقات کنسولی به‌عنوان نقض حق پیوستن خانواده
تحلیلی بر رأی دادگاه رم (شماره پرونده RG 54653/2024، صادره در ۲۷ فوریه ۲۰۲۵)
نویسنده: وکیل فابیو لوسچربو
ثبت‌شده در سامانه شفافیت اتحادیه اروپا – شماره ثبت: 280782895721-36
۱. مقدمه
رأی مورد بررسی به یکی از مسائل مهم در رویه نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی ایتالیا در زمینه صدور روادید برای پیوستن خانوادگی می‌پردازد: عدم تعیین وقت ملاقات جهت رسمی‌سازی درخواست و ارائه مدارک، با وجود داشتن اجازه ورود معتبر (nulla osta). دادگاه، اگرچه صدور فوری ویزا را نپذیرفته، اما با پذیرش جزئی دادخواست، دستور به تعیین وقت ملاقات برای ادامه روند اداری داده و بار دیگر بر اهمیت حق وحدت خانواده در نظام حمایت قضایی تأکید کرده است.
۲. بستر واقعی و فرآیند دادرسی
در سال ۲۰۲۴، شاکی مجوز پیوستن خانوادگی برای همسر خود دریافت کرده بود؛ همسری که تبعه بنین و مقیم کشور غنا است. با وجود تلاش فوری شاکی برای گرفتن وقت ملاقات از سفارت ایتالیا در آکرا، تمامی تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند. اگرچه درخواست ویزا از نظر شکلی ثبت شده بود، هیچ اقدام اجرایی از سوی سفارت انجام نشد. پس از ارسال اخطار کتبی و عدم پاسخ از سوی اداره، شاکی با تقدیم دادخواست، هم تقاضای رسیدگی فوری و هم رسیدگی ماهوی نمود.
نکته اختلافی در این بود که سفارت، هنگام بررسی مدارک، به عدم صلاحیت سرزمینی خود به دلیل تابعیت بنینی همسر شاکی استناد کرد، هرچند اقامت واقعی وی در غنا بود.
۳. رأی دادگاه
دادگاه هر دو درخواست صدور فوری ویزا و صدور حکم ماهوی را به دلیل فقدان شرایط اضطراری و عدم وجود وضعیت شخصی متمایز، رد کرد.
اما درخواست تعیین وقت ملاقات برای رسمی‌سازی درخواست و قانونی‌سازی مدارک را پذیرفت. دادگاه، درخواست ویزا را معتبر و به‌موقع دانست و تأکید کرد که محل اقامت واقعی متقاضی – و نه تابعیت او – معیار تعیین صلاحیت سرزمینی سفارت است. این موضع، رویه‌ای نادرست و فاقد پشتوانه قانونی را تصحیح می‌کند.
۴. اهمیت حقوقی رأی
رأی صادره دو اصل بنیادین را روشن می‌سازد:
-
درخواست ویزای پیوستن خانوادگی، در صورت ارائه به‌موقع و مستند، حتی بدون تعیین وقت ملاقات نیز معتبر تلقی می‌شود؛
-
معیار تعیین صلاحیت سفارت، محل اقامت واقعی عضو خانواده در خارج از کشور است، نه تابعیت او.
گرچه این اصول در نظام حقوقی ایتالیا حضور دارند، اما در عمل به‌درستی رعایت نمی‌شوند. دادگاه تصریح می‌کند که سفارت‌خانه نمی‌تواند از انجام وظیفه خود در پیگیری درخواست ویزا سرباز زند و به معیارهایی استناد کند که فاقد مبنای قانونی‌اند.
۵. نتیجه‌گیری
رأی شماره RG 54653/2024 دادگاه رم، پیشینه‌ای مهم برای مواردی محسوب می‌شود که در آن‌ها اهمال کنسولی مانع از تحقق حق پیوستن خانوادگی می‌گردد. اگرچه دادگاه دستور صدور مستقیم ویزا را نداد (با این استدلال که فرآیند اداری کامل نشده)، اما حق متقاضی برای دریافت وقت ملاقات را به‌رسمیت شناخت، که نخستین گام لازم برای شروع فرآیند اداری است.
این رأی، به‌عنوان ابزاری مؤثر برای حمایت قضایی در برابر سکوت یا انفعال کنسولی، در شرایطی که چنین رویه‌ای ممکن است منجر به نقض ساختاری حقوق اساسی از جمله حق وحدت خانواده (تضمین‌شده در مواد ۲۹ به بعد قانون اتباع خارجی و ماده ۸ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر) شود، جایگاه مهمی دارد.
